Zespół czynnościowych objawów neurologicznych (FND) odnosi się do objawów ruchowych, czuciowych oraz epizodów przemijających zaburzeń świadomości, które nie wynikają z uszkodzenia strukturalnego układu nerwowego, a raczej wywodzą się z zaburzeń sieci funkcjonalnych.
Termin ten powstał w odwołaniu do mechanizmu powstawania objawów i nie odnosi jednoznacznie do przyczyny. Powszechnie stosuje się określenie powyższych zaburzeń mianem „czynnościowymi”, a czasem „dysocjacyjnymi” co ma podkreślać doświadczanie przez chorego przemijającego wrażenia rozszczepienia, rozdzielania siebie samego od rzeczywistości.
Manifestacje kliniczne FND
Zaburzenia czynnościowe mogą występować nie tylko pod postacią niedowładów, napadów rzekomopadaczkowych, objawów czuciowych, ale również dysfonią, zespołem jelita drażliwego, przewlekłym bólem miednicy mniejszej, przewlekłym kaszlem, kołataniem serca, bólem w klatce piersiowej, przewlekłym zmęczeniem czy bólami kręgosłupa.
Jak często występuje FND w populacji?
FND jest zjawiskiem powszechnym. Przypuszcza się, że objawy mające podłoże dysocjacyjne występują u blisko co siódmego pacjenta objętego opieką ambulatoryjną. Trzykrotnie częściej zaburzenia te dotyczą kobiet. Postęp medycyny z jednej strony coraz skuteczniej umożliwia lekarzom wykluczanie tła strukturalnego objawów, z drugiej strony wciąż pozostawiając niepewność związaną z obawą przed przeoczeniem jeszcze nieodkrytej nowej jednostki chorobowej. W dużym badaniu kohortowym obejmującym 1030 pacjentów (Stone J, Carson A, Duncan R et al. Brain 2009;132: 2878–88.) z rozpoznaniem zaburzeń czynnościowych tylko czterech pacjentów uzyskało inne „neurologiczne” rozpoznanie, które lepiej tłumaczyło ich objawy po 18 miesiącach obserwacji.
Rozpoznanie FND w oparciu o DSM-5 lub ICD-10
Kryteria rozpoznania FND wg Diagnostic and Statistical Manual, Fifth Edition (DSM-5)
- Jeden lub więcej objawów zaburzonej spontanicznej funkcji ruchowej lub czuciowej.
- Wyniki badań klinicznych wskazują na rozbieżność między objawem a rozpoznanymi dolegliwościami.
- Objawy lub deficyty nie są lepiej wyjaśnione przez inne zaburzenia.
- Objaw(y) lub deficyt(y) powodują klinicznie istotne cierpienie lub upośledzenie społecznych, zawodowych lub innych ważnych obszarów funkcjonowania lub są powodem uzasadnionej oceny lekarskiej.
Kryteria rozpoznania czynnościowych zaburzeń neurologicznych wg ICD-10 wymaga spełnienia każdego z poniższych kryteriów:
- Obecność objawów sugerujących określone zaburzenie dysocjacyjne (ruchowe, czuciowe, drgawki lub mieszane).
- Brak (empirycznych) dowodów na neurologiczne lub ogólne zaburzenia medyczne, które wyjaśniałyby objawy.
- Dowody na to, że zaburzenie dysocjacyjne jest wywołane czynnikami psychologicznymi, takimi jak stresujące wydarzenia, nierozwiązywalne problemy lub trudności interpersonalne.
Treści mają jedynie charakter informacyjny i edukacyjny, nie stanowią udzielenia pomocy, porady lub opinii lekarskiej, ani orzeczenia o stanie zdrowia, czy też opinii konsylium, nie stanowią także działalności leczniczej ani świadczenia zdrowotnego. Nie stanowią wytycznych postępowania. Treść powstała w oparciu o dostępne publikacje naukowe oraz doświadczenie piszącego.
