TGA – przemijająca niepamięć całkowita
DEFINICJA
Przemijająca niepamięć całkowita (TGA – transient global amnesia) jest nagłym heterogennym zespołem odwracalnej utraty pamięci wstecznej (utrata pamięci zdarzeń, których pacjent był świadkiem przed zdarzeniem) i następczej (utrata zdolności zapamiętywania nowych informacji), która sprawia wrażenie zaburzenia świadomości. Zwykle chorują pacjenci w wieku 50-70 lat. Epizod przemijającej niepamięci całkowitej trwa od 1 do 24 godzin; najczęściej objawy ustępują w ciągu kilku godzin.
OBRAZ KLINICZNY
U pacjentów z TGA dochodzi do nagłej utraty pamięci wstecznej i następczej. Świadkowie epizodu często zaniepokojeni są nagłą dezorientacją, wrażeniem zagubienia pacjenta. Mimo zachowanej świadomości, pełnej sprawności ruchowej oraz całkowicie zachowanych wyższych funkcji korowych jak: liczenie, mówienie (w tym zachowana jest tzw. „ogólna wiedza o świecie”), wykonywanie wyuczonych aktywności (gra na instrumencie, aktywność sportowa) – pacjenci wykazują zaburzoną orientację allopsychiczną, przy najczęściej niezaburzonej orientacji autopsychicznej. Zazwyczaj nie potrafią nazwać miejsca, w którym się znajdują, lub powiedzieć, jak się znaleźli w danym pomieszczeniu. Mogą być niespokojni i rozdrażnieni. W badaniu neurologicznym nie wykazują objawów patologicznych, czy ogniskowych.
Najbardziej charakterystycznym w przypadku TGA jest wielokrotne powtarzanie tego samego pytania (mimo uzyskanej odpowiedzi). Pacjent sprawia wówczas wrażenie, jakby nie przyjmował do wiadomości odpowiedzi rozmówcy i ponawia pytanie niemal tym samym tonem głosu. Niemożliwym jest wskazanie jakichkolwiek charakterystycznych objawów przepowiadających epizod przemijającej niepamięci całkowitej. W czasie epizodu może dojść do nudności, bólu głowy, parestezji, czy zawrotów głowy.
Do TGA może dojść w trakcie lub po aktywnościach dnia codziennego, jak np. odprowadzanie bliskiej osoby do drzwi, ale też w warunkach zwiększonego stresu, jak np. przed zawodami sportowymi. Często opisywane są również przypadki pacjentów z TGA, który rozwinął się po stosunku płciowym, po wystąpieniu silnego bólu, w przebiegu przepracowania czy po nieprzespanej nocy. Pacjent z TGA może wielokrotnie powtarzać pytania: „gdzie ja jestem?” „gdzie jest lub są… [tutaj podaje nazwę przedmiotu]”, „co się stało?” „co się dzieje?” . „jak się tutaj znalazłem/znalazłam?”. Dezorientacja pacjenta ustępuje stopniowo i samoistnie – średnio po 6h od początku objawów. Epizod TGA pozostaje okryty niepamięcią.
EPIDEMIOLOGIA
Powyżej 50 r.ż. TGA występuje z częstością 23-32/100 tys. osób, a ogólna zapadalność wynosi 3,4 – 10,4 / 100 tys. osób.
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA
W diagnostyce różnicowej pacjentów z TGA bierze się pod uwagę przede wszystkim przemijające niedokrwienie mózgu (TIA), niedokrwienny udar mózgu, napad padaczkowy (np. napad o początku ogniskowym z zaburzeniami świadomości), napad migreny z aurą.
Ponadto TGA należy różnicować również z dezorientacją wskutek hipoksji, przedawkowania substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu), encefalopatii Wernickego, urazu głowy, hipoglikemii, uogólnionych zaburzeń lękowych, czy delirium. Jest to powód dla którego TGA wymaga ostrożnej weryfikacji zarówno w badaniu podmiotowym, przedmiotowym, jak i badaniami laboratoryjnymi, czy badaniami dodatkowymi. Wcześniej wymienione schorzenia wyznaczają kierunek prowadzonej diagnostyce.
ROZPOZNANIE
Do rozpoznania TGA niezbędne jest zebranie wywiadu ze świadkiem zdarzenia, w którym mógł obserwować pacjenta. Opis epizodu powinien wyraźnie wskazywać na zaburzenia pamięci następczej, zaburzenia świadomości ograniczone do zaburzeń pamięci, przy braku utraty przytomności, czy innych deficytów neurologicznych.
Rozpoznanie TGA stawia się przy wykluczeniu jakichkolwiek objawów ogniskowych poprzedzających lub następczych względem napadu przemijającej niepamięci całkowitej (w tym mogących odpowiadać ogniskowemu napadowi padaczkowemu). Objawy powinny wycofać się przed upływem 24 godzin od swojego początku. W przypadku pacjentów z niedawnym urazem głowy należy odstąpić od rozpoznania TGA.
POSTĘPOWANIE PRZY PRZYJĘCIU
W praktyce pacjenci, którzy trafiają z podejrzeniem TGA do Izby Przyjęć lub SOR są najczęściej bezobjawowi, ich pamięć, orientacja auto i allopsychiczna nie jest zaburzona i najczęściej nie wykazują odchyleń w badaniu przedmiotowym.
Rzadziej natomiast na Izbę Przyjęć lub SOR trafia pacjent z wciąż obecną dezorientacją i zaburzeniami pamięci. Niezależnie jednak od stanu chorego zawsze wymagana jest ostrożność i przystąpienie do pilnego badania i wykonania badań dodatkowych z uwagi na konieczność wykonania wcześniej wspomnianej diagnostyki różnicowej.
Badanie podmiotowe i przedmiotowe ukierunkowane jest z jednej strony na poszukiwanie możliwych przyczyn ogólnoustrojowych stanu pacjenta, z drugiej na poszukiwaniu objawów ze zmian ogniskowych ośrodkowego układu nerwowego.
Niezbędne są pomiary ciśnienia tętniczego krwi, tętna, saturacji i temperatury ciała. Konieczne jest wykonanie EKG. W badaniu neurologicznym szczególnie należy kłaść nacisk na ocenę wcześniej wspomnianej oceny przytomności, orientacji auto- i allopsychicznej, pamięci, oceny funkcji językowych, zdolności koncentracji uwagi (oraz oceny innych wyższych funkcji poznawczych), ruchomości gałek ocznych, pól widzenia, mowy, chodu, funkcji nerwów czaszkowych.
Badaniami dodatkowymi z krwi ocenia się między innymi poziom elektrolitów, glukozy, CRP, morfologię krwi obwodowej z rozmazem, a w razie podejrzenia również wykonuje się profil toksykologiczny.
Najczęściej stosowaną metodą obrazowania w przypadku podejrzenia TGA jest natomiast tomografia głowy bez kontrastu.
POSZERZENIE DIAGNOSTYKI
W warunkach pracy oddziału lub w warunkach ambulatorium diagnostyka poszerzana jest najczęściej o badanie krwi (w tym ocena poziomu LDL, HDL, cholesterolu całkowitego, triglicerydów), EEG, ocenę psychologiczną, Holter EKG, USG Doppler tętnic szyjnych, kręgowych.
LECZENIE
Leczenie jest warunkowane najbardziej prawdopodobną przyczyną wystąpienia przemijającej niepamięci całkowitej. W przypadku podejrzenia tła naczyniowego stosuje się najczęściej leczenie antyagregacyjne. Jeśli na podstawie wykonanych badań dodatkowych stwierdzane jest możliwe tło padaczkowe, wówczas często stosowanym lekiem jest karbamazepina lub okskarbamazepina. W przypadku tła kardiogennego (najczęściej zaburzeń rytmu serca) stosuje się leki antyarytmiczne.
ROKOWANIE
Zaburzenia pamięci w przebiegu TGA ustępują całkowicie w zdecydowanej większości pacjentów. Przemijająca niepamięć całkowita nie zwiększa ryzyka rozwinięcia zespołu otępiennego. Rzadko dochodzi do nawrotów TGA. W zależności od opracowań wskazuje się najczęściej na ryzyko nawrotu przemijającej niepamięci całkowitej wynoszące od 2.9% do 26.9% w perspektywie 10-letniej.
Treści mają jedynie charakter informacyjny i edukacyjny, nie stanowią udzielenia pomocy, porady lub opinii lekarskiej, ani orzeczenia o stanie zdrowia, czy też opinii konsylium, nie stanowią także działalności leczniczej ani świadczenia zdrowotnego. Nie stanowią wytycznych postępowania. Treść powstała w oparciu o dostępne publikacje naukowe oraz doświadczenie piszącego.
